హొయసల నిర్మాణ స్తంభాలలో ఒకటి కర్ణాటకలోని హరిహర్ పట్టణంలోని హరిహరేశ్వరుని ఆలయం.
ఈ దేవాలయం ఉన్న హరిహర్ అనే పట్టణం చారిత్రక ప్రాధాన్యతకు కూడా ప్రసిద్ధి చెందింది. విజయనగర సామ్రాజ్య కాలంలో ఇది ఒక ముఖ్యమైన కేంద్రంగా ఉంది మరియు అనేక ఇతర పురాతన దేవాలయాలు మరియు చారిత్రక కట్టడాలను కలిగి ఉంది.
ఈ ఆలయాన్ని 1223-24లో వీర నరసింహ రాజు ఆధ్వర్యంలో హోయసల రాజ్యానికి చెందిన కమాండర్ నిర్మించారు.
మనిషి రూపంలో ఉన్న శివుడు మరియు మోహిని రూపంలో ఉన్న మహావిష్ణువు కలయికే ప్రధాన దైవం. కుడి వైపున త్రిశూలాన్ని పట్టుకుని, పై చేతిలో మరియు క్రింది చేతి అభయ ముద్రను పట్టుకుని, జటాతో శివుడిని చిత్రీకరిస్తుంది.ఎడమ వైపున మహావిష్ణువు మోహిని రూపంలో కిరీట ముకుటతో పై ఎడమ చేతిలో చక్రాన్ని పట్టుకుని, కింది చేతిలో కొబ్బరికాయ లేదా పండులా ఉంటుంది.
స్థలపురాణం
హిందూ పురాణం ప్రకారం, గుహ (లేదా గుహాసుర) అనే రాక్షసుడు ఒకప్పుడు తూర్పున ఉచ్చంగి దుర్గ, దక్షిణాన గోవినహాలు, పశ్చిమాన ముదనూరు మరియు ఉత్తరాన ఐరాని నుండి ఈ ప్రాంతాలలో మరియు పరిసర ప్రాంతాలలో నివసించాడు.
గుహ తన తపస్సుతో బ్రహ్మను విజయవంతంగా శాంతింపజేసాడు మరియు ఒక వరం పొందాడు, దాని కారణంగా హరి (విష్ణువు) లేదా హర (శివుడు) ఇద్దరూ అతనిని ఒంటరిగా చంపడం అసాధ్యం .
గుహ అప్పుడు దేవతలను మరియు మానవులను ఒక క్రమముగా హింసించేవాడు. బ్రహ్మ యొక్క వరాన్ని అధిగమించడానికి మరియు గుహను తొలగించడానికి, విష్ణువు మరియు శివుడు కలిసి హరిహర (కలయిక) రూపాన్ని ధరించి, భూమిపైకి వచ్చి రాక్షసుడిని చంపారు. తుంగభద్ర మరియు హరిద్రా నదుల సంగమం వద్ద, సమీపంలోని కూడలూరులో భూమిపై అవతారం అవతరించిందని చెబుతారు.
తుంగభద్ర & హరిదా నదుల సంగమ ప్రదేశంలో కూడలూర్ శివ (హర) (పురుషుడు) మరియు విష్ణువు (హరి) మోహిని (స్త్రీ)గా పిలవబడేది, శివుడు మరియు విష్ణువుల కలయికతో హరిహర అవతారంలో గుహాసురుడు అనే రాక్షసుడిని చంపింది.
ఈ అద్భుతమైన ఆలయం విష్ణువు యొక్క నివాసం. ఈ ఆలయాన్ని దేవుని స్వంత ఇల్లు అని కూడా అంటారు.
ఈ ప్రదేశం చుట్టూ హరిహరేశ్వర్, పుష్పాద్రి, హరిషినాచల్ మరియు బ్రహ్మాద్రి కొండలు ఉన్నాయి.
హరిహరేశ్వర్ కూడా స్వచ్ఛమైన మరియు స్వచ్ఛమైన ఇసుక బీచ్‌లను కలిగి ఉంది. ఈ ప్రదేశం ప్రముఖ పర్యాటక కేంద్రంగా కూడా ప్రాముఖ్యతను సంతరించుకుంది.
ప్రధాన దేవత హరిహర విష్ణువు మరియు శివ దేవతల కలయిక. కుడిచేతిలో శివుడు, ఎడమచేతిలో విష్ణుమూర్తి గుణగణాలు కనిపిస్తాయి.
హరిహరేశ్వర ఆలయంలోని వాస్తుశిల్పం సాధారణంగా హొయసల రాజవంశం వారు ఉపయోగించే నిర్మాణాన్ని పోలి ఉంటుంది. మంటపం లేదా హాలు అని పిలవబడేది చతురస్రాకారంలో ఉంటుంది. స్తంభాలు మరియు పైకప్పుకు ప్రత్యేకమైన వాస్తుశిల్పం మరియు తామరపువ్వుల వంటి అలంకరణ ఉన్నాయి. హొయసలలు ఆలయ నిర్మాణానికి సబ్బు రాయిని ఉపయోగించారు.
ఆలయ స్తంభాలపై చెక్కిన శిల్పాలు చాలా క్లిష్టంగా ఉంటాయి మరియు చరిత్రను ఇష్టపడేవారు ఆలయంలోని ప్రతి వివరాలను ఆరాధిస్తారు.
ఆలయం గర్భగుడి
ఒక అంతరాల మరియు నవరంగ మహామండపం తర్వాత ఉత్తరం, దక్షిణం మరియు పడమర వైపున ప్రవేశంతో కూడిన భారీ బహుళ స్తంభాల సభా మండపం.
ఆలయ గోపురం/గోపురం ఎర్ర రాతితో పునర్నిర్మించబడింది. హరిహరేశ్వర్ ఆలయాన్ని దక్షిణ కాశీ అని కూడా పిలుస్తారు మరియు హరిదర్ ఆలయంలో 60 కంటే ఎక్కువ శాసనాలు కనుగొనబడ్డాయి.
ఆలయ ప్రధాన దైవం హరిహరేశ్వరుడు, నిలబడి ఉన్న భంగిమలో చిత్రీకరించబడింది. ఈ ఆలయంలో గణేశుడు మరియు పార్వతి దేవితో సహా ఇతర దేవతలకు అంకితం చేయబడిన ఆలయాలు కూడా ఉన్నాయి.
హరిహరేశ్వర్ ఆలయంలో వార్షిక మహాశివరాత్రి ఉత్సవాలు అత్యంత ఉత్సాహంగా జరుగుతాయి.
ఈ సమయంలో సుదూర ప్రాంతాల నుండి భక్తులు శివుని అనుగ్రహం కోసం ఆలయాన్ని సందర్శిస్తారు.
ముంబయి విమానాశ్రయం హరిహరేశ్వరకు అతి సమీపంలో ఉంది. హరిహరేశ్వర్ మంగావ్ నుండి దాదాపు 215 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉంది.